२३ ते २८ ऑक्टोबर दरम्यान राज्यात पावसाची शक्यता; पेरणी आणि काढणीच्या नियोजनात बदल करण्याची गरज नाही.
विशेष प्रतिनिधी, पुणे:
भारतीय हवामान विभागाने ऑक्टोबर महिन्यात सरासरीपेक्षा जास्त पावसाचा अंदाज वर्तवल्याने शेतकऱ्यांमध्ये चिंतेचे आणि संभ्रमाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. खरीप पिकांच्या काढणीची लगबग सुरू असताना आणि रब्बीच्या पेरणीची तयारी होत असताना पुन्हा अतिवृष्टी होते की काय, अशी भीती शेतकऱ्यांना वाटत आहे. मात्र, या अंदाजामुळे घाबरून जाण्याची गरज नाही, उलट हा पाऊस रब्बी हंगामासाठी पोषक ठरेल, असा दिलासादायक अंदाज हवामान विभागाचे निवृत्त शास्त्रज्ञ माणिकराव खुळे यांनी वर्तवला आहे.
“सरासरीपेक्षा जास्त” पावसाचा नेमका अर्थ काय?
हवामान खात्याच्या ‘सरासरीपेक्षा जास्त’ पावसाच्या अंदाजाचा नेमका अर्थ समजून घेणे महत्त्वाचे आहे, असे खुळे यांनी स्पष्ट केले. ऑक्टोबर महिन्यात महाराष्ट्राची पावसाची सरासरी केवळ ६ ते ६.५ सेंटीमीटर इतकी कमी असते. महिन्याच्या पहिल्या पंधरवड्यात (१ ते १५ ऑक्टोबर) राज्यात सरासरीच्या ५० ते ६० टक्के कमी पाऊस झाला आहे. त्यामुळे हवामान खात्याचा अंदाज खरा ठरण्यासाठी उर्वरित १५ दिवसांत पाऊस पडणे अपेक्षित आहे. हा पाऊस प्रामुख्याने २३ ते २८ ऑक्टोबर दरम्यान बरसणार असला तरी, तो सप्टेंबर महिन्यासारखा अतिवृष्टीचा नसेल. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी या अंदाजामुळे गोंधळून न जाता आपली शेतीची कामे सुरू ठेवावीत, असा सल्ला खुळे यांनी दिला आहे.
पावसाला पोषक हवामान कसे तयार होत आहे?
राज्यात पुन्हा पावसासाठी अनुकूल स्थिती निर्माण होण्यामागे बंगालच्या उपसागरातील हवामान प्रणाली कारणीभूत आहे. सध्या बंगालच्या उपसागरात चक्राकार वाऱ्यांची स्थिती असून, येत्या दोन दिवसांत त्याचे कमी दाबाच्या क्षेत्रात रूपांतर होईल. ही प्रणाली पश्चिमेकडे सरकून तामिळनाडूच्या किनाऱ्यावर धडकेल. या प्रणालीच्या बाह्य परिघातून महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणात बाष्पयुक्त वारे फेकले जातील, ज्यामुळे राज्यात पावसाळी वातावरण तयार होईल. हा ईशान्य मान्सूनचा महाराष्ट्राला मिळणारा ‘प्रसाद’ असेल, असे खुळे यांनी सांगितले. त्यामुळे या पावसाची तीव्रता कमी असेल आणि तो पिकांसाठी लाभदायक ठरेल.
कोणत्या भागांत कधी पाऊस पडणार?
हा पाऊस संपूर्ण महाराष्ट्रात एकाच वेळी न बरसता, विभागानुसार वेगवेगळ्या दिवशी हजेरी लावेल. २३ ते २८ ऑक्टोबर या कालावधीत पावसाची शक्यता सर्वाधिक आहे. याचा सर्वात जास्त प्रभाव दक्षिण महाराष्ट्रावर जाणवेल, ज्यात कोल्हापूर, सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी, सोलापूर, धाराशिव, लातूर आणि नांदेड जिल्ह्यांचा समावेश आहे. या भागांत १ ते ३ सेंटीमीटरपर्यंत पाऊस अपेक्षित आहे, जो रब्बीच्या सिंचनासाठी फायदेशीर ठरेल. याउलट, उत्तर महाराष्ट्रातील खान्देश, नाशिक आणि छत्रपती संभाजीनगर या भागांत पावसाचे प्रमाण तुलनेने कमी राहील.
नोव्हेंबर-डिसेंबरमध्ये थंडीचा जोर कसा राहील?
यंदा नोव्हेंबर आणि डिसेंबर महिन्यात चांगल्या थंडीची शक्यता आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे सध्या ‘इंडियन ओशन डायपोल’ नकारात्मक स्थितीत आहे आणि ‘ला-निना’ची शक्यता वाढत आहे. यामुळे उत्तरेकडील थंड वाऱ्यांना अडथळा निर्माण करणाऱ्या हवामान प्रणाली (पश्चिमी प्रक्षोभ) कमी सक्रिय राहतील. परिणामी, महाराष्ट्रात थंडीचा जोर वाढेल आणि ढगाळ हवामान कमी राहील, जे रब्बी हंगामातील पिकांच्या वाढीसाठी अत्यंत पोषक ठरेल. त्यामुळे यंदा रब्बी हंगाम शेतकऱ्यांसाठी चांगला जाण्याची शक्यता माणिकराव खुळे यांनी व्यक्त केली आहे.
